مقدمه:
خاک که یکی ازعناصرمهم حیات به شمارمی رود می‌تواند مانند سایرعناصر تخریب و یا آلوده شود. آلودگی خاک خطری پنهان است که می‌تواند زندگی گیاهان، انسانها و سایر جانوران را تهدید کند. در مقاله زیر قصد داریم با آلودگی‌های خاک و عوامل موثربر آن آشنا شویم، با تکنولوژیست مگ همراه باشید
آلودگی‌های خاک:
آلودگی خاک درنتیجه فعالیت‌های صنعتی، مواد شیمیایی‌کشاورزی یا دفع نادرست زباله است. شایع ترین مواد شیمیایی هیدروکربن‌های نفتی وآروماتیک، آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها، سرب و دیگر فلزات سنگین هستند. هریک از این مواد میتوانند با راه‌یافتن آب‌های زیر‌زمینی و نفوذ در خاک وارد چرخه غذایی شوند. ورود این مواد به چرخه غذایی سلامت موجودات را به خطر می‌اندازد. با افزایش میزان صنعتی شدن این آلودگی‌ها افزایش پیدا میکنند.
منابع آلودگی‌های خاک:
آلاینده های صنعتی:
این آلاینده‌ها همان پسماندهای حاصل از فعالیت کارخانه‌ها، نیروگاه‌ها، صنایع فولاد، صنایع نفت، صنایع چرم وصنایع مواد غذایی است. آلاینده‌های صنعتی همان گاز و بخارهای سمی هستند که به صورت دود ازدودکش‌های بزرگ کارخانه‌ها خارج میشوند. این بخارهای سمی باعث تشکیل باران اسیدی میشوند. باران اسیدی می تواند با ایجاد اختلال در فعالیت‌های بیولوژیک خاک اثرات زیانباری بر گیاهان و جانوران داشته باشد.
آلاینده های نفتی:
نفت و مشتقات دیگرش؛ مانند بنزین و مازوت از مهمترین عوامل آلوده‌کننده خاک به شمار می‌روند. هرچقدر که مواد نفتی درعمق بیشتری از خاک نفوذ کنند برطرف کردن آلودگی و پاکسازی آن مشکل سازترهستند. یکی از مهمترین دلایل آلودگی خاک مالچ پاشی با مواد نفتی به منظور کاهش ریزگردهاست. از جمله خطراتی که مالچ پاشی برای محیط زیست به همراه دارد گرم شدن‌زمین، آلودگی‌خاک و از بین رفتن موجودات و گیاهان آن منطقه می‌باشد.
آلاینده های شهری :
هرروزه زباله‌های زیادی درنتیجه فعالیت انسانها به وجود آمده و به خارج از شهرها انتقال داده میشوند. شیرابه این زباله‌ها به داخل زمین نفوذ کرده و میتوانند خاک را آلوده کنند. آلودگی فضولات آلی خانگی بالا بوده و می‌تواند به عنوان یکی ازعوامل موثرآلوده کننده خاک وحتی هوا به شمار بیاید. ازمعایب به کارگیری خاک به عنوان انبار فضولات آلی می توان به آلودگی خاک ناشی از فلزات سنگین وعناصر سمی اشاره کرد.
آلاینده های کشاورزی:
استفاده بیش از حد سموم و کودهای کشاورزی، آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها برای دام، آبیاری مزارع با فاضلاب‌های آلوده از مهمترین آلاینده‌های کشاورزی‌اند. موضوع نگران‌کننده در مصرف انواع کود و سم‌های نامرغوب تأثیر آن بر سلامت محصولات و مصرف‌کنندگان است. همچنین خاک با تاثیری که از این مواد می‌گیرد می‌تواند خاصیت تولیدی خود را از دست داده و تا سالیان طولانی سلامت غذایی را تحت تاثیر قرار دهد.
تجدید ناپذیری خاک:
برای تشکیل خاک زمان طولانی و عوامل خاصی نیاز است. واکنش‌های طبیعی برای تشکیل خاک به کندی صورت می گیرند. به طور متوسط 700 سال لازم است تا 1سانتیمتر خاک زراعی و یا خاکی که توانایی پرورش گیاه را داشته باشد به وجود بیاید. گاهی به وجود آمدن 1 سانتیمتر خاک تا 4000 سال طول می‌کشد. این امر به خوبی این خسارت وارده به منابع خاک و لزوم توجه به حفظ این ذخایر را نشان می‌دهد. بنابراین می توانیم خاک را یک منبع محدود و متناهی بدانیم.
انتقال آلودگی‌های خاک به انسان:
رایج ترین راه‌های جذب آلودگی‌های خاک توسط انسان تماس، استنشاق و خوردن است. اگر میزان سموم بیش از ظرفیت خاک برای تجزیه آنها باشد این آلاینده‌ها به بخش‌های دیگر محیط زیست؛ مانند زنجیره غذایی نفوذ میکنند. در نهایت آلودگی خاک بر امنیت غذایی تاثیر گذاشته و این به معنی آن است که موجودات زنده از جمله انسان به منابع غذایی ناسالم با ایمنی کمتری دسترسی خواهند داشت. عناصر خطرناک، مانند سرب، آفت کش‌ها و محصولات دارویی؛ مانند مختل‌کننده‌های غدد درون ریز میتوانند خطر بیماری‌های قلبی و سرطان را افزایش دهند. آنتی‌بیوتیک‌ها نیز میتوانند در خاک نفوذ کرده و به شکل‌گیری باکتری‌های مقاوم در برابر دارو کمک کنند.
اهمیت خاک:
1-خاک ظرف نگهدارنده آب است. اگرخاک آلوده شود می‌تواند این آلودگی را به قنات‌ها، چشمه‌ها و رودخانه‌ها انتقال دهد. استفاده از این آب‌ها، سلامتی انسان ودیگر جانداران را به خطر اندازد.
2-مواد غذایی که از طریق کشاورزی به دست می‌آیند ریشه در خاک دارند وکیفیت آنها وابسته به کیفیت خاک است.
3-گوشت و لبنیاتی که از آن به عنوان غذا استفاده میکنیم به طور غیر مستقیم وابسته به خاک هستند؛ زیرا علوفه ای که دام ها مصرف میکنند را خاک پرورش می‌دهد.
4-بسیاری از موجودات زنده در خاک زندگی میکنند مانند کرم‌های خاکی، مورچه‌ها؛ آلودگی خاک این موجودات را از بین می‌برد.
رفع آلودگی های خاک:
برای پاکسازی خاک درمنطقه‌ای کوچک می‌توان خاک را تا عمق مشخصی حفر و از منطقه دور کنیم و با جایگزین کردن خاک دیگر آن را ترمیم کنیم. برای جلوگیری از انتشار آلودگی خاک، بر روی آن پلاستیک میکشند تا آب به درون آن نفوذ نکند و آلودگی به سایر مناطق راه پیدا نکند. استفاده ازحلال‌های شیمیایی یا از بین‌بردن آلاینده‌ها با کمک سوزاندن، کمک به میکروارگانیسم‌ها برای شکستن اتم آلاینده‌ها، اضافه کردن مواد به خاک برای محافظت آن و جلوگیری از انتشار آلودگی به سایر نقاط از دیگر راه‌های رفع آلودگی خاک هستند.
نتیجه :
ما به عنوان عضو موثری دراین اکوسیستم وظیفه داریم برای رفع و کاهش آلودگی و خطراتی که زندگی انسان و جانداران را تهدید می کند قدمی برداریم. روش های زندگی ما اثر بزرگی بر آلودگی خاک دارند. با بازیافت، کاهش مصرف و همچنین کنترل دقیق‌تر بر فعالیت‌های صنعتی می توانیم تا حدودی از خاک حفاظت کنیم.
منبع:ویکی پدیا
